اثر مخرب آلودگی های زیست محیطی در کاهش جمعیت کشور

به گزارش خبرگزاری مهر، یاسر نژادی، دبیر کارگروه ملی وفاق توانمندسازی و هم افزایی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در یادداشتی به آلودگی های محیط زیست و تأثیر مخرب آن بر روی جمعیت کشور اشاره کرد.

این یادداشت بدین شرح است:

آلودگی هوا، آلودگی آب و خاک، و تغییرات اقلیمی از جمله بحران های زیست محیطی هستند که به طور مستقیم بر سلامت عمومی و نرخ زاد و ولد در ایران تأثیر می گذارند. با توجه به افزایش آمار مرگ ومیر ناشی از آلودگی هوا و مشکلات اقتصادی ناشی از بحران های محیطی، نیازمند تغییرات اساسی در سیاست گذاری ها و راه حل های اجرایی برای مقابله با این تهدیدها هستیم.

نقش آلودگی محیط زیست در کاهش جمعیت یکی از موضوعات حساس و پراهمیت در ایران است که نیازمند بررسی دقیق علمی و اجتماعی و تغییر رویه حاکمیتی در آن است.

نقش آلودگی محیط زیست در کاهش جمعیت در ایران

ایران به عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه، در دهه های اخیر با چالش های زیست محیطی متعددی مواجه بوده است. رشد بی رویه شهرنشینی، صنعتی شدن سریع، افزایش مصرف سوخت های فسیلی و تخریب منابع طبیعی، بحران مدیریت، از جمله عواملی هستند که به آلودگی محیط زیست دامن زده اند. این آلودگی ها تأثیر مستقیم و غیرمستقیمی بر سلامت افراد، کیفیت زندگی و در نهایت بر کاهش نرخ زاد و ولد و افزایش نرخ مرگ ومیر دارد.

آلودگی های محیط زیستی و تأثیرات آن ها

آلودگی هوا

یکی از مهم ترین معضلات زیست محیطی ایران، آلودگی هواست که به ویژه در شهرهای بزرگ مانند تهران، اصفهان، مشهد و اهواز مشاهده می شود.

• تأثیر بر سلامت باروری: تحقیقات نشان داده اند که آلودگی هوا می تواند باعث کاهش کیفیت اسپرم، اختلالات هورمونی در زنان و کاهش نرخ باروری شود.

• افزایش بیماری ها: بیماری های تنفسی، قلبی و عروقی که ناشی از آلودگی هوا هستند، به کاهش سلامت عمومی و در نهایت به کاهش امید به زندگی منجر می شوند.

آلودگی آب و خاک

منابع آبی ایران به دلیل ورود فاضلاب های صنعتی، کشاورزی و شهری به شدت آلوده شده اند.

• کاهش دسترسی به آب سالم: کمبود آب سالم می تواند منجر به بیماری های عفونی و کاهش نرخ بقا در میان کودکان و بزرگسالان شود.

• سموم کشاورزی: استفاده بی رویه از کودها و سموم شیمیایی باعث آلودگی خاک شده و محصولات غذایی آلوده می تواند بر سلامت نسل های آینده تأثیر منفی بگذارد.

تغییرات اقلیمی و بیابان زایی

ایران یکی از کشورهایی است که تحت تأثیر شدید تغییرات اقلیمی قرار دارد. کاهش بارندگی، افزایش دمای هوا و گسترش بیابان ها موجب تخریب زیستگاه ها و مهاجرت اجباری جوامع روستایی شده است.

• نابودی کشاورزی: تخریب زمین های زراعی باعث کاهش منابع غذایی و افزایش ناامنی غذایی شده که بر تصمیم گیری خانواده ها برای فرزندآوری تأثیر می گذارد.

آلودگی محیط زیست و کاهش نرخ زاد و ولد

استرس محیطی: زندگی در محیط های آلوده منجر به استرس های روانی و جسمی می شود که می تواند بر تصمیم گیری خانواده ها برای بچه دار شدن تأثیر بگذارد.

• افزایش هزینه های زندگی: هزینه های درمان بیماری های ناشی از آلودگی، افزایش فشار اقتصادی و در نتیجه کاهش تمایل به گسترش خانواده را به دنبال دارد.

آلودگی و افزایش مهاجرت

تخریب محیط زیست و کاهش کیفیت زندگی و شرایط بحرانی آلودگی هوا باعث افزایش مهاجرت داخلی و خارجی شده است. این مهاجرت ها منجر به کاهش تراکم جمعیتی در برخی مناطق و در نهایت کاهش نرخ رشد جمعیت کشور می شود.

راهکارها برای کاهش تأثیر آلودگی محیط زیست بر جمعیت

1. سیاست گذاری زیست محیطی

• تصویب قوانین سخت گیرانه برای کاهش آلودگی صنایع و خودروها.

• توسعه انرژی های تجدیدپذیر.

2. آموزش و آگاهی عمومی

• افزایش آگاهی مردم در مورد اثرات مخرب آلودگی و راهکارهای مقابله با آن.

3. سرمایه گذاری در زیرساخت ها

• بهبود سیستم های مدیریت پسماند، فاضلاب و تصفیه آب.

4. کنترل جمعیت و سلامت عمومی

• ارتقای سلامت عمومی با توسعه خدمات بهداشتی در مناطق محروم.**

5: جلوگیری از ناترازی منابع و اخراج اتباع از کشور که به صورت غیر قانونی از منابع محدود کشور استفاده کرده و ایجاد جمعیت کاذب نموده اند**

نتیجه گیری

آلودگی محیط زیست تأثیر مستقیم و غیرمستقیمی بر کاهش جمعیت در ایران دارد. مقابله با این بحران نیازمند اقدامات جدی در سطوح فردی، اجتماعی و دولتی است. تنها از طریق برنامه ریزی دقیق و پایدار می توان از تأثیرات مخرب این پدیده بر جامعه ایرانی کاست و شرایط بهتری برای نسل های آینده فراهم کرد.و با توجه به بحرانی شدن ان در این روزها نگاه ویژه حاکمیتی را می طلبد.

طبق گزارش های موجود، تعداد مرگ ومیرهای سالانه در ایران که به آلودگی هوا مرتبط هستند، حدود 50 هزار نفر تخمین زده می شود. از این میان، شهر تهران به تنهایی حدود 7 هزار مرگ منتسب به آلودگی هوا در سال دارد. این آمار شامل بیماری هایی مانند سکته های قلبی و مغزی، سرطان ها و بیماری های تنفسی است که ارتباط مستقیمی با آلودگی هوا دارند.

نقش بنزین و خودروهای بی کیفیت

1. کیفیت سوخت: مصرف سوخت هایی نظیر مازوت (در نیروگاه ها) و بنزین بی کیفیت از عوامل اصلی آلودگی هوا در ایران است. مازوت به طور خاص منجر به تولید دی اکسید گوگرد و ذرات معلق می شود که تأثیرات مخربی بر سلامت انسان ها دارد.

2. خودروهای فرسوده: وجود بیش از 11 میلیون خودروی فرسوده و موتورسیکلت هایی که استانداردهای لازم را ندارند، سهم بالایی در انتشار ذرات معلق و آلودگی دارند. علاوه بر این، اجرای ناقص قانون هوای پاک و عدم همکاری برخی دستگاه ها بر وخامت این شرایط افزوده است.

برای کاهش آلودگی هوا، نیازمند توجه جدی به ارتقاء کیفیت سوخت، جایگزینی خودروهای فرسوده و استفاده از انرژی های تجدیدپذیر هستیم. اجرای کامل قانون هوای پاک می تواند تأثیر بسزایی در کاهش این آمار داشته باشد. هر چند برای نگارنده جای تعجب است که چرا هنوز در ایران با وجود وسعت بیابانهای ان که روزها و ساعتهای آفتابی بسیار زیادی دارد کار جدی برای ایجاد نیروگاههای خورشیدی نشده است و آیا با توجه به پیشرفت ها در این زمینه، تولید برق از دیگر منابع مانند نیروگاههای هسته ای چقدر مسمر ثمر بوده است.

کاهش آلودگی هوا نیازمند اجرای اقدامات کوتاه مدت و بلندمدت در ابعاد مختلف است. بهترین راهکارها بر اساس تجربیات جهانی و شرایط ایران عبارت اند از:

1. ارتقای کیفیت سوخت؛

• حذف تدریجی سوخت های آلاینده مانند مازوت و بنزین بی کیفیت.

• جایگزینی بنزین و گازوئیل با سوخت های پاک تر مانند گاز طبیعی یا انرژی های تجدیدپذیر.

2. کاهش استفاده از خودروهای شخصی و گسترش حمل ونقل عمومی؛

• توسعه ناوگان حمل ونقل عمومی شامل مترو، اتوبوس های برقی و خودروهای هیبریدی.

• اجرای سیاست های محدودکننده برای استفاده از خودروهای شخصی، مانند افزایش هزینه های تردد در مناطق پرترافیک.

3. نوسازی و حذف خودروهای فرسوده؛

• جایگزینی خودروهای قدیمی با مدل های جدیدتر و کم آلاینده.

• اعطای تسهیلات مالی یا وام های کم بهره به شهروندان برای خرید خودروهای هیبریدی یا برقی. و حذف کامل هر گونه مالیات یا گمرک روی این خودروها

4. کنترل آلودگی صنایع و نیروگاه ها؛

• نصب فیلترهای پیشرفته برای کاهش آلاینده ها در صنایع و نیروگاه ها.

• ممنوعیت استفاده از سوخت های آلاینده در نیروگاه های نزدیک به مناطق مسکونی.

5. کاشت درخت و توسعه فضای سبز شهری؛

• افزایش فضای سبز شهری که به جذب دی اکسید کربن و تولید اکسیژن کمک می کند.

• ایجاد کمربندهای سبز در اطراف کلان شهرها.

6. آموزش و آگاهی بخشی عمومی؛

• آگاه سازی شهروندان در مورد نقش آن ها در کاهش آلودگی، مانند استفاده کمتر از خودروهای شخصی و صرفه جویی در انرژی.

• ترویج فرهنگ پیاده روی، دوچرخه سواری و استفاده از حمل ونقل عمومی.

7. اجرای کامل قانون هوای پاک؛

• این قانون شامل تکالیف مشخص برای دستگاه های مختلف دولتی است، اما بسیاری از آن ها به درستی اجرا نشده اند.

8. سیاست گذاری شهری و اقتصادی؛

• طراحی شهری با رویکرد کاهش ترافیک و بهبود جریان هوای شهری.

• ارائه مشوق های اقتصادی برای استفاده از خودروهای برقی و انرژی های پاک.

9: نگاه ویژه حاکمیتی به مبحث نیروگاههای خورشیدی و از آنجا که در سالهای اخیر مزارع رمز ارزها نیز جزو مکان های پرمصرف برق شده است، بهترین راهکار ایجاد این مزارع در کنار نیروگاه های تولید برق بوسیله باطری های خورشیدی است.

نتیجه گیری

اجرای این اقدامات به صورت هماهنگ و مستمر می تواند به کاهش آلودگی هوا و بهبود کیفیت زندگی شهروندان کمک کند. کشورهای توسعه یافته ای مانند آلمان، ژاپن و سوئد موفقیت های چشم گیری در این زمینه داشته اند و ایران نیز می تواند با الگوگیری از این تجربیات، گام های مؤثری بردارد.

الگوی جهانی برای کاهش آلودگی هوا برای ایران، الگوبرداری از کشورهایی است که تجربه موفقی در مدیریت بحران آلودگی هوا داشته اند. بر اساس شرایط اقتصادی، زیست محیطی، و زیرساخت های ایران، کشورهای زیر می توانند الگوهای مناسبی باشند:

1. چین و تجربه مقابله با بحران شدید آلودگی هوا؛

اقدامات کلیدی چین:

• جایگزینی گسترده نیروگاه های زغال سنگی با انرژی های تجدیدپذیر (مانند خورشیدی و بادی).

• محدودیت برای صنایع سنگین در شهرهای آلوده و انتقال آن ها به مناطق کم جمعیت.

• اجرای طرح های شدید کنترل ترافیک و تشویق استفاده از خودروهای برقی.

• بهبود استانداردهای کیفیت سوخت.

دلیل انتخاب چین:

چین شرایطی مشابه ایران از نظر صنعتی سازی سریع و تراکم جمعیتی دارد. تجربه چین نشان می دهد که توسعه اقتصادی و کاهش آلودگی می توانند هم زمان مدیریت شوند.

2. آلمان، رهبر انرژی های پاک:

اقدامات کلیدی آلمان:

• توسعه گسترده زیرساخت های حمل ونقل عمومی، شامل مترو و قطارهای برقی.

• تشویق شهروندان به استفاده از دوچرخه از طریق طراحی مسیرهای ایمن.

• سرمایه گذاری در خودروهای برقی و زیرساخت های شارژ.

• اجرای سیاست هایی مانند مالیات کربن و جریمه های سنگین برای صنایع آلاینده.

دلیل انتخاب آلمان:

آلمان با برنامه های گسترده برای حذف تدریجی سوخت های فسیلی (Energiewende)، نمونه ای پیشرو در توسعه پایدار است. این رویکرد می تواند برای ایران الهام بخش باشد، خصوصاً در حوزه انرژی های تجدیدپذیر .

3. ژاپن؛ مدیریت هوای پاک در شهرهای پرتراکم:

اقدامات کلیدی ژاپن:

• استفاده گسترده از فناوری های نوآورانه برای کاهش آلاینده ها در صنایع.

• محدودیت تردد خودروها در ساعات اوج ترافیک و استفاده از قطارهای سریع السیر.

• تشویق مردم به زندگی در نزدیکی محل کار برای کاهش نیاز به رفت وآمد.

دلیل انتخاب ژاپن:

تراکم بالای جمعیتی در ژاپن شباهت هایی با کلان شهرهایی مانند تهران دارد. ایران می تواند از تجربه ژاپن در بهره گیری از فناوری های پاک و هوشمندسازی حمل ونقل بهره برداری کند.

4. کره جنوبی؛ سرمایه گذاری در آموزش عمومی و فناوری:

اقدامات کلیدی کره جنوبی:

• ایجاد سیستم های پایش آنلاین کیفیت هوا و اطلاع رسانی به شهروندان.

• تشویق به کاشت درخت در شهرها برای جذب آلودگی.

• آموزش عمومی درباره نقش مردم در کاهش آلودگی، مانند استفاده کمتر از خودروهای شخصی.

دلیل انتخاب کره جنوبی:

فرهنگ مشارکتی و سرمایه گذاری در آموزش عمومی، نقاط قوتی است که می تواند در ایران نیز به نتایج مؤثری منجر شود.

چگونگی اجرای الگوها در ایران:

• تمرکز بر حمل ونقل عمومی: الگوی چین و ژاپن در توسعه قطارها و اتوبوس های برقی قابل پیاده سازی است.

• جایگزینی سوخت های پاک: بهره گیری از انرژی خورشیدی و بادی مانند آلمان.

• فناوری و آموزش: استفاده از تجربه کره جنوبی برای ارتقای آگاهی عمومی و فناوری های پاک.

نتیجه گیری

با ترکیب این الگوها و در نظر گرفتن شرایط خاص ایران، می توان به کاهش آلودگی هوا و بهبود کیفیت زندگی در کلان شهرها دست یافت.

در پایان حتی اگر نظر کارشناسی مردم کوچه و بازار نیز در نظر گرفته و به واردات خودروهای کم مصرف و خصوصاً هیبریدی، ارتقا سطح ناوگان عمومی درون شهری، خارج از رده کردن خودروهای پرمصرف بدون کیت آلایندگی پرداخت و بعد، قیمت رایگان بنزین بی کیفیت را با قیمت واقعی بنزین با کیفیت جایگزین کرد، گام بزرگی برای رفع این بحران برداشته خواهد شد.